แบบบ้าน ทรงไทย แบบบ้าน เรือนไทย ทำไมเย็น ทำไม่น่าอยู่

แบบบ้าน  เรือนไทย ของเรามีบรรยากาศเย็นสบาย เป็นภูมิปัญญาของบรรพบุรุษของไทยเราโดยแท้ ทำไมเรือนไทย ทรงไทย ถึงเย็น มีสาเหตุใหญ่ๆ เช่น การวางผังและออกแบบแปบนตัวเรือน ที่ทำให้เรือนไทยของเรามีเอกลักษณ์ ได้แก่การออกแบบหลังคาให้สูงโปร่ง มีระเบียงและชานเล่นระดับสูงต่ำและวัสดุที่ใช้ก่อสร้าง เช่น ประตู หน้าต่าง ลูกกรง ช่องลม เป็นองค์ประกอบของเรือนไทยที่เน้นในเรื่องความโปร่งโล่ง ให้แสงและลมเข้าได้ ฝาผนังเป็นไม้ ซึ่งเป็นวัสดุที่เป็นฉนวนอันเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้เรือนไทยเย็น..

สาเหตุที่ทำให้ แบบบ้าน เรือนไทยเราเย็นนั้นมีสาเหตุอยู่ที่สองประเด็นหลักก็คือ
1. การวางผังและออกแบบตัวเรือน ที่ทำให้เรือนไทยของเรามีเอกลักษณ์
2. วัสดุที่ใช้ก่อสร้าง

 การวางผังและ ออกแบบบ้าน ตัวเรือน ที่ทำให้เรือนไทยของเรามีเอกลักษณ์

องค์ประกอบที่ทำให้แบบบ้านเรือนไทยของเราเย็น คือผังของตัวเรือนไทยซึ่งเป็นต้นแบบของการวางผังบ้านแบบกลุ่ม (CLUSTER) แบบบ้านแรกที่เอื้อประโยชน์ใช้สอยมหาศาล ตามลักษณะการดำรงชีวิตของเรากับความเหมาะสมต่อสภาพภูมิอากาศ ผังเรือนไทยโดยทั่วไปแบ่งออกได้สามส่วนคือ

1) นอกชาน บ้าน

2) ชาน หรือระเบียงชาน บ้าน

3) ตัวเรือนบ้าน

นอกชานบ้าน คือพื้นที่ที่เป็นทางหรือลานไม้เชื่อมต่อระหว่างเรือนหลายหลังเข้าด้วย บรรยากาศบริเวณนอกชานซึ่งเป็นส่วนที่เชื่อมระหว่างเรือนหลายหลังเข้าด้วยกัน มักปลูกต้นไม้ไว้ตรงกลางนอกชานเพื่อให้ความร่มรื่น สวนนอกชานส่วนใหญ่จะนิยมปลูกไม้กระถางซึ่งสามารถยกย้ายเปลี่ยนที่ได้

ชานบ้าน คือระเบียงที่อยู่ต่อเนื่องกับตัวเรือน ระเบียงนี้จะมีหลังคาคลุมและใช้เป็นที่ใช้สอยอเนกประสงค์

ตัวเรือนบ้าน จะกำหนดเป็นห้องเพียง 1-2 ห้อง ใช้สำหรับเก็บของมีค่า เก็บเสื้อผ้า เป็นบริเวณแต่งตัว เป็นที่นอนของลูกๆที่โตแล้ว หรือกั้นเป็นห้องพระ เรือนนี้กำหนดเป็นเรือนใหญ่ เรือนเล็กมักเป็นเรือนตรงข้ามเรือนใหญ่ กั้นด้วยชาน (นอกชาน) สำหรับเป็นเรือนนอนของลูกชายคนโตในกรณีที่มีครอบครัวหรือเพื่อความเป็นสัดส่วน เรือนที่สามก็คือเรือนครัว มักวางผังตั้งฉากกับเรือนใหญ่ มีชานเป็นตัวเชื่อมเช่นกันจะใช้เป็นห้องอาหารด้วย ในเวลากลางวันจะอยู่อาศัยที่ระเบียงซึ่งมีหลังคาคลุมกันแดด แต่ไม่มีผนัง ทำให้สว่างและรับลมที่ผ่านชานเข้ามา และเมื่อแดดร่มก็จะใช้ชานสำหรับทำงานบ้านและอยู่อาศัยปกติ บริเวณทั้งสองนี้จึงไม่ร้อน เนื่องจากเป็นการใช้ตามสภาพแดดลม ในขณะที่เมื่อพลบค่ำก็จะอยู่อาศัยที่ระเบียงและเข้าเรือนนอน แนวการวางตัวเรือนจะวางตามความยาวในทิศทางตามตะวันเพื่อรับลมที่มาจากทิศใต้

ความสูงต่ำของเรือนบ้าน การเล่นระดับ การออกแบบทรงหลังคากับเพิง ทำให้เรือนไทยกันแดดฝนได้ดีมาก พร้อมกับให้ลมพัดผ่านได้จากการเล่นระดับของพื้นชาน พื้นระเบียง และตัวเรือน ตัวเรือนหลัก (ใหญ่ เล็ก) จะหันจั่วไปทางทิศตะวันออกและตะวันตก ทำให้ด้านยาวของเรือนรับลมเหนือและใต้ได้โดยเฉพาะ จากการที่เรือนไทยถูกจัดเป็นเรือนย่อยห้อมล้อมกันมีชานเป็นตัวเชื่อมนั้น ทำให้ตัวเรือนแต่ละหลังบังแดดให้กันและกัน เป็นการลดแสงแดดที่ร้อนแรง ในขณะที่ชานคือที่โล่งให้ลมพัดผ่านเข้าเรือนนอนได้โดยสะดวก

ใต้ถุนบ้านเกิดจากภูมิปัญญาแต่โบราณเพื่อหนีน้ำท่วมในหน้าน้ำ และในหน้าแล้งก็เป็นพื้นที่ใช้สอย ทั้งอยู่อาศัยในเวลากลางวัน เด็กวิ่งเล่น เลี้ยงสัตว์ เก็บของ เป็นต้น เป็นบริเวณที่ให้ความเย็นในเวลากลางวัน สังเกตได้จากกิจกรรมส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นบริเวณใต้ถุนเรือน

- ประตู หน้าต่าง ลูกกรง ช่องลม เน้นความโปร่งโล่งให้แสงและลมเข้าได้ เรือนไทยมักเป็นเรือนยกพื้นสูง ทั้งนี้เพื่อหนีน้ำท่วม และในช่วงหน้าแล้งก็ใช้เป็นพื้นที่ใช้สอย

- หลังคา ถือเป็นองค์ประกอบหลักที่สำคัญมากที่มีส่วนทำให้บ้านเย็น หลังคาที่มีทรงสูง ทรงจั่ว จะมีฝ้าเพดานหรือไม่ก็ตาม จะเป็นบริเวณที่มีอากาศ (ในตัวหลังคา) โดยปริยาย ซึ่งอากาศเป็นฉนวนกันความร้อนในระดับหนึ่ง พื้นที่ใต้หลังคาจึงเย็นกว่าหลังคาแบนที่ถือว่าไม่มีโพรงหรือบริเวณอากาศใต้หลังคานั้น...เรือนไทยจึงเย็น การกำหนดหลังคาที่คลุมพื้นที่ (ห้อง) แต่ละส่วนของเรือนให้ตั้งฉากหรือวางเคียงกันไปนั้นเป็นการกันแดดให้กันและกัน และด้วยมุมเอียงที่มีความลาดชันของผิวพื้นหลังคามาก ทำให้เกิดมุมของปลายหลังคาที่จะกันแดดได้ต่ำมาก แดดหรือความร้อนจึงกระทบผนังเรือนได้น้อยลง.เรือนไทยจึงเย็น เรือนไทย (รวมเรือนในทุกภาค) จึงมีหลังคาจั่วทรงสูง มีมุมเอียงมาก และยื่นปลายหลังคา (เชิงชาย) ลงมามาก แม้กระทั่งหน้าสกัดหรือด้านสั้นของเรือนก็จะทำหลังคาอีกชั้นยื่นคลุมออกมาเพื่อกันแดดให้กับพื้นที่ตอนหน้าของเรือน และวัสดุมุงหลังคาจำพวกกระเบื้องดินเผาคายความร้อนได้เร็ว ทำให้บ้านเรือนไทยไม่สะสมความร้อน ตัวบ้านจึงเย็นเร็ว

 วัสดุที่ใช้ก่อสร้างบ้าน

วัสดุก่อสร้างบ้านเรือนไทย ที่ทำให้เรือนไทยเย็นก็คือ "ไม้" ซึ่งเป็นวัสดุท้องถิ่นที่หาง่ายและมีมากที่สุด เพราะไม้เป็นฉนวน คือเป็นตัวนำความร้อนที่เลวและไม้ก็ไม่อมความร้อนเท่าคอนกรีต เมื่อพลบค่ำความร้อนจึงไม่ได้ถูกส่งผ่านเข้าภายในห้อง และไม่มีความร้อนมากมายที่จะกระจายออกจนทำให้ห้องร้อน...เรือนไทยจึงเย็น

บทความนี้ ผู้เขียน จะเปรียบเทียบ ข้อดี ขัอเสีย แต่ละแบบบ้าน

ไม่ว่าจะเป็นแบบบ้านสมัยใหม่ แบบบ้านทรงไทย แบบบบ้านร่วมสมัย แบบบ้านโมเดร์น   ว่ามีจุดเด่น จุดด้อยตรงไหน โดยเริ่มจากให้ความรู้แต่ละแบบบ้านให้ครบเสียก่อน

1 แบบบ้านทรงไทย

2 แบบบ้านร่วมสมัย

3 แบบบ้านโมเดร์น

4 แบบบ้านประหยัดพลังงาน

แบบบ้าน ชั้นเดียว  แบบบ้านทรงไทย แบบบ้านสองชั้น